ประมวลการสอนรายวิชา

ภาควิชาปรัชญาและศาสนา คณะมนุษยศาสตร์

รหัสวิชา PH231 ชื่อวิชา MEDITATION  จำนวนหน่วยกิต 3 

ภาคการศึกษาที่ 1/2553


           ข้อมูลเกี่ยวกับวิชา

รหัสวิชา PH231
ชื่อวิชาภาษาไทย การฝึกสมาธิ
ชื่อวิชาภาษาอังกฤษ MEDITATION
ตอนที่ B01
ระดับ ปริญญาตรี

คำอธิบายรายวิชา
ศึกษาความหมาย หลักการ และประโยชน์ของการฝึกสมาธิ แนวทางในการปฏิบัติสมาธิอย่างถูกต้อง ผลที่เกิดจากการทำสมาธิ ความแตกต่างระหว่างสมถกรรมฐานและวิปัสสนากรรมฐาน และบทบาทของการฝึกสมาธิที่เป็นหนทางไปสู่สันติภาพที่ยั่งยืน

ผู้สอน
  ชื่อ-สกุล อีเมล์ เวลานิสิตเข้าพบ
ผู้ช่วยศาสตราจารย์อารี วิชาชัยareew@swu.ac.th วันอังคาร 08.30-12.20 น.
 
ห้องเรียน  -  เวลาเรียน:
01140805 อ. 08:30-12:20

วัตถุประสงค์
1. เพื่อให้นิสิตได้ศึกษาความหมาย หลักการ และวิธีการฝึกสมาธิ
2. เพื่อให้นิสิตได้ทราบถึงปัญหา วิธีแก้ปัญหา และประโยชน์ในการฝึกสมาธิ
3. เพื่อให้นิสิตเข้าใจหลักการและวิธีการฝึกสมาธิอย่างถูกต้อง สามารถนำหลักการและวิธีการของสมาธิไปปรับในการทำงาน ในการแก้ปัญหาและพัฒนาชีวิตของตนได้อย่างมีประสิทธิภาพ
 
การประเมินผลการเรียน
1. จิตพิสัย
- การเข้าชั้นเรียน การตรงต่อเวลา
- ความประพฤติเหมาะสม
- การแต่งกายถูกระเบียบ
2. งานที่มอบหมาย (พิจารณาจากพัฒนาการของงานด้วย)
3. รายงานผลการอภิปรายกลุ่ม
4. การปฏิบัติภาคสนาม
5. สอบกลางภาค
6. สอบปลายภาค

รวม 100%

เกณฑ์การพิจารณาตัดเกรด
80-100 = A
79-76 = B+
75-70 = B
69-66 = C+
65-60 = C
59-56 = D+
55-50 = D
49-0 = E

เอกสารและสื่อที่ใช้ประกอบการสอน
1. พุทธทาสภิกขุ. วิธีฝึกสมาธิ วิปัสสนา. 2536
2. พระธรรมปิฎก (ประยุกต์ ปยุตฺโต). สมาธิ : ฐานสู่สุขภาพจิต. กรุงเทพฯ. 30 มกราคม 2537.
3. พระศรีวิสุทธิกวี. บทอบรมกัมมัฏฐาน. กรุงเทพฯ.
4. ธรรมรักษา. การฝึกสมาธิวิปัสสนาแนวปฏิบัติ. สำนักพิมพ์สุขภาพใจ. 2528.
5. ปัญญานันโท. การฝึกหัด สมาธิและวิปัสสนาเบื้องต้น มหามกุฎราชวิทยาลัย. พิมพ์ครั้งที่ 9. 2543.
6. มหาวิทยาลัยจุฬาลงกรณ์ราชวิทยาลัย. ธรรมะภาคปฏิบัติ 1. ไทยรายวันการพิมพ์ : กรุงเทพฯ. 2551
7. พระสัตตัตัปิฏก. มหาสติปัฎฐานสูตรและสมาธิสูตร พระไตรปิฏกฉบับหลวง. 2525
8. คู่มือบำเพ็ญกรรมฐาน. พระเทพวิสุทธิกวี. กรุงเทพฯ. 1 มกราคม 2542.
9. พุทธทาสภิกขุ. วิธีทำสมาธิเบื้องต้น. หจก. ภาพพิมพ์. กรุงเทพฯ.
10. วศิน อินทสระ. เพื่อเสรีภาพทางจิต สำนักพิมพ์ธรรมดา. กรุงเทพฯ. พิมพ์ครั้งที่ 2. มิถุนายน 2551.
11. พระเทพวิสุทธิกวี (พิจิตร จิตวณฺโณ) วิธีบำเพ็ญสมาธิเบื้องต้น และบทสวดมนต์เพื่อจิตตภาวนา โรงพิมพ์มหามงกุฎราชวิทยาลัย. กรุงเทพฯ. พิมพ์ครั้งที่ 27. 2541.
12. พระพรหมมุนี (ผิน ธรรมประทีป ป. 6). วัดบวรนิเวศวิหาร. โรงพิมพ์มหามกุฎราขวิทยาลัย. กรุงเทพฯ. พิมพ์ครั้งที่ 3/2503.
13. พระญาณวโรดม (ประยูร สนฺตงฺกโร). ศาสนาต่างๆ. โรงพิมพ์กิตติวรรณ ปิ่นเกล้า. กรุงเทพฯ. 2532.
14. พระราชสุทธิญาณมงคล (หลวงพ่อจรัญ ฐิตธัมโม). กรรมฐานแก้ปัญหาชีวิต. ลิเบอร์ตี้เพรส. พิมพ์ครั้งที่ 1/2539.


Course Online
-

ตารางการเรียนการสอน
ครั้งที่
วันที่
หัวข้อ
ห้องเรียน
วิธีการสอน
ผู้สอน
หมายเหตุ
1 8 มิ.ย. 2553 ประเมินการเรียนรู้ก่อนเรียน แนะนำรูปแบบการเรียนการสอนแนะนำเนื้อหาและขอบเขตของวิชา

ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับสมาธิ
- ความหมายของสมาธิ
- วิวัฒนาการของสมาธิ
- ลักษณะของสมาธิ
- ประเภทของสมาธิ
- ความสำคัญของสมาธิ
- วัตถุประสงค์ของการฝึกสมาธิ
- มารยาทไทยในการกราบ-ไหว้
- สรุปและฝึกปฏิบัติ



01140805บรรยายผศ.อารี วิชาชัย
2 15 มิ.ย. 2553 - หลักการของสมาธิ
- ปัญหาหรืออุปสรรคในการฝึกสมาธิ
- ประโยชน์ของการฝึกสมาธิ
- สมาธิในศาสนาต่างๆ
- สมาธิในพระพุทธศาสนา
- สมาธิในศาสนาพราหมณ์
- สมาธิในศาสนาอื่นๆ
- สรุปท้ายบทและฝึกปฏิบัติ


01140805บรรยายผศ.อารี วิชาชัย
3 22 มิ.ย. 2553 วิธีการปฏิบัติสมถสมาธิหรือสมถกรรมฐาน
- กิจเบื้องต้นในการเตรียมตัวเพื่อปฏิบัติสมถกรรมฐาน
- ความหมายของสมาถกรรมฐาน
- อารมณ์ของสมถกรรมฐาน
- วิธีการปฏิบัติสมถกรรมฐาน
- การกำหนดอารมณ์สมถกรรมฐาน
- ตัวอย่าง ขั้นตอนในการปฏิบัติ \"ธัมมานุสติ\"
- สรุปท้ายบท และฝึกปฏิบัติ
- การปฏิบัติตามหลักของอนุสสติ 10
- การปฏิบัติตามหลักของกสิณ10
- การปฏิบัติตามหลักของอสุภ10
- การปฏิบัติตามหลักพรหมวิหาร 4


01140805บรรยายผศ.อารี วิชาชัย
4 29 มิ.ย. 2553 - การปฏิบัติตามหลักอาหาเรปปฎิกูลสัญญา
- การปฏิบัติตามหลักของจตุธาตุววัตถาน ทั้ง 4 คือ ดิน น้ำ ลม ไฟ
- การปฏิบัติตามหลักของ อรูป4
- สรุปท้ายบทและฝึกปฏิบัติ


01140805บรรยายผศ.อารี วิชาชัย
5 6 ก.ค. 2553 หลักการทำสมาธิเบื้องต้น โดย สมเด็จพระญาณสังวร วัดบวรนิเวศวิหาร
- หลักการทำสมาธิเบื้องต้น
- ความหมายและความสำคัญของสมาธิทั่วไป
- สมาธิในการหัดและสมาธิในการใช้
- วิธีทำสมาธิอย่างย่อๆ
- อธิบายเรื่องปัญญา
- ปัญญาสูงสุด
- นิวรณ์และกัมมัฎฐานสำหรับแก้
- หลงตัว ลืมตัว
- สรุปท้ายบท และฝึกปฏิบัติ


01140805บรรยายผศ.อารี วิชาชัย
6 13 ก.ค. 2553 วิธีบำเพ็ญสมาธิเบื้องต้น และบทสวดมนต์เพื่อจิตตภาวนา
- ความสนใจในการฝึกจิตของชาวโลกปัจจุบัน
- ประโยชน์ของการฝึกจิต
- ความสุข 2 อย่าง
- กรรมฐาน
- อานาปานสติสมาธิ
- ขั้นเตรียมการก่อนลงมือปฏิบัติ
- การกำหนดลมหายใจด้วยการนับ
- อิริยบถ 4 ของพระกรรมฐาน
- การฝึกจิตเปรียบกับการฝึกลูกโค
- สรุปท้ายบทและฝึกปฏิบัติ


01140805บรรยายผศ.อารี วิชาชัย
7 20 ก.ค. 2553 การปฏิบัติเพื่อโมกขธรรมตามหลักไตรสิกขา โดย พระญาณวโรดม (ประยุณ สนฺตงกโร) วัดเทพศิรินทราวาส
- ความเกี่ยวเนื่องกันของศีล สมาธิ ปัญญา
- การเตรียมพร้อมของบำเพ็ญสมาธิ
- ลักษณะของผู้มุ่งปฏิบัติอย่างจริงจัง
- การมอบตัวแด่พระรัตนตรัย
- การกำหนดสัปปาย
- การนั่งเข้าสมาธิ
* อารมณ์สมาธิหรือกัมมัฏฐาน
- นิมิตเกิดและการข่มนิสิต
- ฤทธิวิธี ฤทธิ์ หรืออิทธิ
- มหาสติปัฏฐานและสามัญญาลักษณะ
- พระนิพพาน
- สรุปท้ายบทและฝึกปฏิบัติ



01140805บรรยายผศ.อารี วิชาชัย
8 3 ส.ค. 2553 สอบกลางภาค

01140805สอบกลางภาคผศ.อารี วิชาชัย
9 10 ส.ค. 2553 วิธีการปฏิบัติวิปัสสนาสมาธิ หรือวิปัสสนากรรมฐาน
- ความหมายของวิปัสสนากรรมฐาน
- หลักการปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐาน
- หลักการปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐาน
- อารมณ์ของวิปัสสนากรรมฐาน
- ระบบของวิปัสสนากรรมฐาน
- วิธีรับอารมณ์ของจิตในการปฏิบัติวิปัสสนา
- การกำหนดในการปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐาน
- สรุปท้ายบท ฝึกปฏิบัติ


01140805บรรยายผศ.อารี วิชาชัย
10 17 ส.ค. 2553 - วิธีการปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐานตามแบบอานาปานสติสูตร
- วิธีการปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐานตามแบบมหาสติปัฏฐานสูตร
- วัตถุประสงค์ของการเจริญสติปัฎฐาน 4
- สรุปท้ายบท และฝึกปฏิบัติ


01140805บรรยายผศ.อารี วิชาชัย
11 24 ส.ค. 2553 วิธีฝึกสมาธิและวิปัสสนาของสมเด็จพระสังฆราชเจ้ากรมหลวงวชิรญาณวงศ์
- สติปัฏฐานสูตร
- กายานุปัสสนาสติปัฏฐาน
- เวทนานุปัสสนาสติปัฎฐาน
- จิตตานุปัสสนาสติปัฎฐาน
- ธัมมานุปัสสนาสติปัฏฐาน
- อานิสงศ์
- สรุปท้ายบทและฝึกปฏิบัติ


01140805บรรยายผศ.อารี วิชาชัย
12 31 ส.ค. 2553 ปาฐกถา เรื่อง \"มรรคธรรม\" ของพระพรหมมุนี (ผิน ธรรมประทีป ป. 6) วัดบวรนิเวศวิหาร
- การย่อพระอริยมรรค 8 เป็นไตรสิกขา
- ว่าด้วยศีล
- ว่าด้วยชั้นของสมาธิ
- ว่าด้วยวิเวก
- ว่าด้วยสมาธิ
- โขดแห่งสมาธิ
- การเจริญสมาธิ
- ว่าด้วยวสี
- ว่าดวยปัญญา
- ว่าด้วยโสฬสกิจ
- ว่าด้วยวิปัสสนาภูมิ 7
- สรุปท้ายบทและฝึกปฏิบัติ


01140805บรรยายผศ.อารี วิชาชัย
13 7 ก.ย. 2553 วิธีทำสมาธิเบื้องต้น โดย พระอาจารย์สมชาย ฐิตวิริโร
- บุคคลผู้จะทำสมาธิต้องมีศีลเสียก่อน
- บูชาพระรัตนตรัย
- สมาทานวิรัตเจตนา
- การถึงพระไตรสรณคมน์
- การนั่งสมาธิ
- วิธีเดินจงกรม
- วิธีนอนแบบสีหไสยสน์
- ประโยชน์ของการเดินจงกรม
- คุณธรรมสำหรับสนับสนุนการปฏิบัติ
- สรุปท้ายบทและฝึกปฏิบัติ


01140805บรรยายผศ.อารี วิชาชัย
14 14 ก.ย. 2553 กรรมฐานแก้ปัญหาชีวิต
- มหัสจรรย์จากการปฏิบัติธรรม
- จงให้ความรักแก่ผู้อื่น แม้เขาไม่รักเรา
- เจริญกรรมฐานได้อะไร
- กรรมฐานพบพระ
- พระคุณแม่มงคลชีวิต
- ทำดีได้ดี โลกนอกโลกใน
- การสร้างบารมีในการปฏิบัติธรรม
- คุณค่าของชีวิต
- ปัญญาในตัว
- คติกรรมฐาน
- ทำใจได้
- สรุปท้ายบท และฝึกปฏิบัติ


01140805บรรยายผศ.อารี วิชาชัย
15 21 ก.ย. 2553 การฝกึหัสสมาธิและวิปัสสนาเบื้องต้น โดย ปัญญานันโท
- บทนำ
- การฝึกหัดสมาธิเบื้องต้น
- ประสบการณ์ในการฝึกหัดสมาธิเบื้องต้น
- การฝึกหัดวิปัสสนาเบื้องต้น
- ประสบการณ์ในการฝึกหัดวิปัสสนาเบื้องต้น
- สรุปท้ายบทและฝึกปฏิบัติ



01140805บรรยายผศ.อารี วิชาชัย
16 28 ก.ย. 2553 สอบปลายภาค

01140805สอบปลายภาคผศ.อารี วิชาชัย
  
 
หมายเหตุการเปลี่ยนแปลง
-